Algemene informatie Korenmarkt in de Gentse Kuip.
Topografisch situeert de Korenmarkt zich in de Leievallei, meer bepaald in de overgangszone tussen de hogere zandruggen en de belangrijkste Leiearm. Ten oosten van de Korenmarkt ligt de Zandberg, een noordelijke uitloper van de Blandijnberg, die behoort tot het morfologische eenheid Schelde-Dender Interfluvium. Hij vormt een opvallende noordwestelijke uitloper van deze morfologische eenheid.
De Keltische naam Ganda, waarvan de naam Gent afgeleid is, zou een toponiem zijn voor samenvloeiing of monding en verwijst naar de samenvloeiing van Schelde en Leie. De naam verwijst naar een nederzetting ten oosten van de samenloop. De zone bij de oudste stadskerk, thans de Sint-Baafskathedraal, was het centraal gelegen kerkelijke ankerpunt in de portusnederzetting van de 9de-10de eeuw of de eerste middeleeuwse stad. Volgens de huidige stand van het archeologisch historische onderzoek werd het areaal van een eerste middeleeuwse handelsstad in de late 9de en de 10de eeuw omgeven door een omwalling. Wellicht al in het laatste kwart van de 10de eeuw was de handelsnederzetting buiten haar eerste omwalling getreden en had ze zich in westelijke richting ontplooid tot aan en zelfs over de Leie. Deze stadsuitbreiding was het gevolg van economische ontwikkeling en bevolkingsgroei. Ze ging samen met de stichting van nieuwe parochies en kerken: Sint-Jacob voor 1093, Sint-Niklaas na 1093 en nog later Sint-Michiel op de westelijke oever van de Leie. De onregelmatige vorm van de Gentse binnenstad verwijst naar de grachtengordel die wellicht omstreeks 1100 rond de uitgebreide handelsnederzetting tot stand kwam. Waar mogelijk werd de omwalling langs de Leie en de Schelde aangelegd. Om de rivieren met elkaar te verbinden en bepaalde wijken binnen het stadsgebied op te nemen, werden grachten gegraven. Vanaf de 12de eeuw verwierf Gent stadsrechten. In de 13de eeuw breidde het stadsgebied zich verder uit en werd ze opnieuw omwald. In de 16de eeuw kreeg het stedelijk gebied een nieuwe versterkte vestinggordel. Gedurende de hele 17de en 18de eeuw werden de stadsfortificaties aangepast. In de 19de eeuw ontwikkelde Gent zich als een industriële grootstad. Afschaffing van de octrooirechten maakte bewoning buiten de stadsgrenzen mogelijk, wat het ontstaan gaf van de 19de-eeuwse gordel.
Op de Korenmarkt werd sinds de 14de eeuw op vrijdag het koren verhandeld. Voorheen genaamd "Koornaard". Het huidige straatbeeld wordt gedomineerd door de westgevel van de Sint-Niklaaskerk met aan de overzijde de monumentale voorgevel met klokketoren van het Postgebouw. Voorts aan beide zijden bebouwd met woningen van ongeveer dezelfde schaal, maar van verschillend geveltype, variërend tussen de 13de en 20ste eeuw. De Korenmarkt behoort tot de tweede middeleeuwse stad, de westelijke uitbreiding buiten de oudste middeleeuwse portus of handelsnederzetting. Deze uitbreiding kwam in het midden van de 10de eeuw op gang ten gevolge van een bevolkingstoename. Door deze uitbreiding werden de gronden verkaveld, de Sint-Niklaasparochie opgericht en handelsactiviteiten opgezet. De Korenmarkt werd voor het eerst vermeldt in 1208 onder de naam forum segetum (letterlijk graanmarkt).
Bij het verzamelen van foto’s en documentatiemateriaal heb ik onder andere gebruik gemaakt van beeldmateriaal uit de collectie van archief Gent. Via onderstaande link kom je op hun uitgebreide site:
Voor de beschrijving van huizen en straten verwijs ik naar
https://beeldbank.onroerenderfgoed.be/images?text=gent
Beschrijving van de achtergronden en vondsten bij het archeologisch onderzoek bij verbouwing Postgebouw
De Korenmarkt is een plein in het centrum van Gent. Het plein ligt tussen de Sint-Niklaaskerk en de Leie. Het plein heette vroeger de Koornaard en vormde sinds de 10e-11e eeuw de plaats waar het graan dat via de Leie of Schelde Gent binnenkwam verhandeld werd. Het plein is omgeven door verschillende historische gebouwen en is een belangrijk toeristisch plein met cafés en terrasjes, in het historisch centrum van de stad
De Korenmarkt was al in de Middeleeuwen een belangrijk verkeersknooppunt omdat hij de standplaats was van de diligences die dagelijks naar diverse steden trokken. De markt behield in de moderne tijd die centrale plaats. Vanaf 1838 vond men er de dienst van huurkoetsen, de voorlopers van de taxi. Later maakte de trammaatschappij er het middelpunt van zijn lijnen van en was de Korenmarkt de vertrekplaats van vele autobuslijnen die alle randgemeenten bedienden.
De Korenmarkt deed door de eeuwen dienst als aanleg- en stapelplaats voor granen. Gedeeltes deden dienst als verkoopplaats voor brood of fruit. Andere als stro- en houtmarkt.
De Korenmarkt deed ook dienst als gerechtsplaats, de galg stond er opgesteld vlak bij de stadsgevangenis.
Sinds de middeleeuwen werd op dit plein het koren verhandeld. Aan de oostzijde van het plein werd de Sint-Niklaaskerk opgetrokken
Het plein vormt in zuid-noordrichting de verbinding tussen de Veldstraat in het zuiden en de Kortemunt richting Groentenmarkt in het noorden. In oost-westrichting verbindt de zuidkant van het plein de Cataloniëstraat met de Sint-Michielshelling.
Aan de westkant van de Korenmarkt stond sinds het einde van de 15de eeuw de stadsgevangenis of Chastelet. Die gevangenis werd in 1716 gesloopt om een paar jaar later plaats te maken voor een groot pakhuis, een stijlvol gebouw in Lodewijk-XIV-stijl opgetrokken in 1719 naar ontwerp van de befaamde Gentse architect Bernard de Wilde.
Aan de zuidkant van het plein, aan het uiteinde van de Veldstraat lag de Kleine Korenmarkt.
In de eerste helft van de 19de eeuw installeerde men voor het pakhuis een waag. In de buurt vestigden zich verscheidene herbergen. Het plein werd een belangrijke vertrek- en aankomstplaats voor postkoetsen. In de tweede helft van de 19de eeuw vervulde het plein dezelfde rol voor de Gentse tram, eerst paardentrams en later elektrische trams.
Op het eind van de 19de en begin van de 20ste eeuw onderging de zuidwestkant van het plein grote aanpassingen. Dit alles werd ondernomen in functie van de verfraaiing van de Kuip voor de opening van de Wereldtentoonstelling in 1913.
Het Pakhuis werd in 1887 gesloopt met de bedoeling op dezelfde plaats een stadsschouwburg op te trekken. Maar na sloping van een reeks woningen op Graslei en Korenmarkt tot de Windassteeg kwam uiteindelijk het Postgebouw in 1903.
Ten zuiden van het pakhuis lag de smalle Sterrestraat, die westwaarts naar de brug ( oude St Michielsbrug) over de Leie liep. Nadat de noordkant van het straatje was gesloopt voor het postgebouw, werden begin 20ste eeuw ook de huizen ten zuiden afgebroken voor het aanleggen van de brede nieuwe Sint-Michielshelling en Sint-Michielsbrug.
De oorspronkelijke huizen langs de St Michielshelling werden ook afgebroken en vervangen door replica van Middeleeuwse burgerhuizen.
De Korenmarkt had ook een belangrijk aandeel bij het ontstaan en in stand houden van de Gentse Feesten. Al van bij het prille begin is er sprake van een feestweek die vele jaren afgesloten werd door het concert van de weesjongens van het Kulderhuis.
Na de Tweede Wereldoorlog vernielde een brand een aantal panden aan de noordkant van het plein. Hier was de Sarma gevestigd en deze warenhuisketen trok er eind jaren 50 een nieuw winkelcomplex op met aan de buitenkant historiserende gevels.
Oorspronkelijk vormde de Korenmarkt één geheel met de Graslei, waar de belangrijkste aanlegplaats van het oude Gent te vinden was. De site heette Koornaard , omdat men op die plaats vooral graan aan de (aarden) wal bracht. In de loop der jaren verrezen diverse panden tussen de Leieoever en de Sint-Niklaaskerk. Het ging om stapelhuizen, cafés, hotels en winkels. Zo ontstond geleidelijk een plein, waar diverse belangrijke gebeurtenissen plaatsgrepen, variërend van opstanden tegen al te inhalige vorsten tot terechtstellingen van booswichten. In 1702 noemde een inwoner de Korenmarkt terecht “de publiekste plaats van de stad”.
Archeologische opgravingen
Stadsarcheologen gaan op zoek naar sporen uit een ver verleden onder de Korenmarkt. In het hart van Gent zou onder de kasseien niet alleen een kerkhof verborgen liggen, de archeologen hopen ook op sporen van winkels, twee kapellen en zelfs de oorspronkelijke rivierbedding van de Leie die nu tussen Gras- en Korenlei stroomt. De opgravingen gebeuren in fases, daarna wordt de Korenmarkt heraangelegd.
Voor de openlegging van de Reep mochten archeologen zich uitleven onder het Bisdomplein, voor de heraanleg van het Sint-Pietersplein werd naar sporen uit de oudheid gezocht, en op de Korenmarkt zal nu hetzelfde gebeuren. De ondergrond van de Korenmarkt is grotendeels onbekend gebied. Vanaf maandag wroeten stadsarcheologen in de grond ter hoogte van de tramhalte van De Lijn. Ze hopen er sporen te vinden van een 15de eeuws gildenhuis, het 'Fruiteniershuis'. De Gentse fruitverkopers bezaten dat van 1444 tot 1542, toen Keizer Karel het confisceerde. In dat huis werd ondermeer zuur fruitsap geproduceerd. Er bestonden ook kleinere fruit- en bloemenkraampjes.
In een latere fase zal een dwarsdoorsneede gemaakt worden van aan de Sint-Niklaaskerk tot aan Post Plaza. Daarbij hopen de archeologen een oude kerkhofmuur terug te vinden, evenals sporen van de Sint-Niklaaskapel en de Sint-Joriskapel. Het kerkhof aan de hoofdingang van de kerk bestond tot 1676. Maar met de dwarsdoorsnede zullen ook de lagen van de ondergrond hun geheimen prijsgeven. Vroegere kleinere onderzoeken doen immers vermoeden dat ooit de Leie over de huidige Korenmarkt stroomde. De rechte rivier tussen Gras- en Korenlei is immers niet de oorspronkelijke weg die de Leie volgde.
In een laatste fase wordt de doorgang naar Klein Turkije opengelegd. Ook het huidige Klein Turkije diende vroeger als begraafplaats, maar het is eveneens mogelijk dat daar sporen van de kapellen terug te vinden zijn. Alle informatie over de opgravingen en wat er gevonden wordt, zal te zien zijn aan een infostand in shoppingcenter Post Plaza.
De opgravingen kondigen in elk geval de heraanleg van de Korenmarkt aan. Die is momenteel een druk knooppunt van zowel openbaar vervoer als economie. Door de opgravingen in fases uit te voeren, moet de hinder ervan beperkt blijven. Hoe de toekomstige Korenmarkt er zal gaan uitzien, ligt nog niet vast. Het dossier bevindt zich in een ontwerpfase, en de stad wil komend voorjaar nog gaan samenzitten met alle betrokken partijen zoals handelaars om de definitieve krijtlijnen vast te leggen.
Werken in functie van Kobra in 2009
KoBra staat voor de heraanleg van de Korenmarkt, het Emile Braunplein, de Belfortstraat en omgeving.
