De Coupure
Verbindt via de Leie de Brugse Vaart, en werd gegraven in 1624, met de oude binnenhaven van Gent. O.l.v. de militair Spallaert gegraven in 1751-53 dwars door de oude wijk Ekkergem. Bevaren tot de voltooiing van de Ringvaart in 1969. Iin 1781 worden langs weerszijden van het water wandelpaden aangelegd, in 1785 beplant met twee rijen platanen, waarvan één rij enkele jaren later wordt verwijderd. Het landelijke karakter was vooral te danken aan de talrijke groente- en bloemenkwekerijen, enkele oude molens en verscheidene voorname lusthoven en drankhuizen o.m. Vauxhall, Frascati, het Spiegelhof, allen verdwenen. Verder bevonden zich, vooral op Coupure Links, enkele belangrijke, thans verdwenen instellingen zoals het Keizerlijk Entrepot, met een gevel van 150 m gebouwd in 1779 en gesloopt in 1855, later bebouwd met de huidige huizenrij nr. 1 tot 105, het vermaarde Rasphuis (1772-1826) in 1937 vervangen door de Faculteit Landbouwwetenschappen van de R.U.G. (nr. 533) en het Casino, na de sloping vervangen door de Faculteit van de Diergeneeskunde (cf. Casinoplein). Beide zijden der Coupure (z.g. Rechts en Links) werden vanouds met bruggen verbonden, na vernietiging tijdens de tweede wereldoorlog wederopgebouwd: resp. St.-Agnetebrug, Hospitaalbrug (toegevoegd na de wereldoorlog), Rozemarijnbrug (noodbrug), Rasphuisbrug (voetbrug) en Contributiebrug. Het huidige straatbeeld heeft volledig haar landelijk karakter van weleer verloren. De Coupure Links werd vnl. in de loop van XIX bebouwd met burger- en herenhuizen in neoclassicistische stijl met witbepleisterde gevel, op de Coupure Rechts werd de oudste bebouwing vnl. eind XIX en begin XX vervangen door grote burger- en herenhuizen in neostijl en recente flatgebouwen.
Je kan doorklikken naar
Bij het verzamelen van foto’s en documentatiemateriaal heb ik onder andere gebruik gemaakt van beeldmateriaal uit de collectie van archief Gent. Via onderstaande link kom je op hun uitgebreide site:
Voor de beschrijving van huizen en straten verwijs ik naar
https://beeldbank.onroerenderfgoed.be/images?text=gent
Rozemarijnbrug
De rozemarijn is een keukenkruid afkomstig van een groenblijvende heester. Vrij vertaald betekent het “dauw van de zee” en vooral voorkomend in de kustgebieden rond de Middellandse Zee.
De Rozemarijnbrug is echter vernoemd naar een nabij gelegen herberg die de naam
“Rozemarijn” droeg. Ook kreeg ze de naam “Belle-Vue” mee eveneens naar een herberg hier in de buurt.
Een eerste brug dateert uit 1753. Deze lag in het verlengde van de Twaal Kamerenstraat. Het was een draaibrug die de mogelijkheid gaf aan zeeschepen doorgang te vinden naar de Leie. Tot 1808 mocht zij tot nut zijn. Een nieuwe brug kwam in de plaats voor iets meer dan 325 euro (13071 fr). Deze was qua grootte gelijkaardig aan de vorige.
Rond 1910 kwam het voorstel tussen Ekkergem en het stadscentrum een nieuwe verbinding te maken. Mede door de oorlog zou het nog tot 1925 duren vooraleer de daad bij het woord werd gevoegd. De verhoogde vaste brug kwam een 25m verder stroomopwaarts te liggen op het rechte eind wat de doorvaart voor schepen eenvoudiger maakte. Ook tram 2 kon nu het St.-Pietersstation bereiken waar eerder het Justitiepaleis als terminus diende.
Door de brug te verleggen kwamen de Papegaaistraat en de Rozemarijnstraat tot stand. De oorlog bracht de vernieling van de brug teweeg toen bij de inval van de Duitsers in mei 1940 de Belgen strategische bruggen opbliezen vóór hun vertrek.
De bezetter herstelde de brug en het zou nog duren tot december 1980 vooraleer een nieuwe vaste niet-verhoogde brug de herstelde houten oorlogsbrug verving.Tot grote spijt achteraf waren er geen fietskokers voorzien.
In 2012 was de Rozemarijnbrug betreffende de PAG-as werken (Papegaaistraat, Annociaden- en Gebroeders Vandeveldestraat) voor 9 maanden op non-actief gesteld wat de nodige verkeershinder met zich meebracht.
Rozemarijnbrug oktober 1979
Verlorenkostbrug
Entrepotbrug of St Agnetabrug
De St Agnetabrug werd ook Entrepotbrug genoemd vanwege de nabijheid van dit stapelhuis. De ijzeren draaibrug die dateerde van 1880, werd in 1940 opgeblazen. Ze werd in 1950 vervangen door een smalle ophaalbrug, die sedert 1969 bij het openstellen van de Ringvaart niet meer werd bediend.
In het midden van de 18e eeuw werd er in de Coupure voor de St Agnetabrug een sluis aangelegd om het waterpeil in de verschillende kanalen te regelen. Deze sluis werd in 1823 van de deuren ontdaan omdat bleek dat de sluis geen effect had.
In 2006 werd op de steunen de Hospitaal brug aangelegd.
Eertijds, toen van de Coupure nog geen sprake was, verbond een brug over de Leie de Lindelei met de huidige Verlorenkost. In 1429 wordt gesproken over een houten brug aan het Leistraatje of Leibrughstraetje dat liep tot aan de Nederkouter. Die brug vormde de link tussen de St.-Pieterswijk en Ekkergem. Bij het graven van de Coupure verdween deze brug.
De St.-Agnetesluiskom was gelegen aan het begin van de Coupure bij de aansluiting met de Leie. Dit navigatiesas aan de Coupure, tussen 1751 en 1753 opgericht, werd op hetzelfde moment ontwikkeld als het sas aan de Visserij (Rommelwater) om zo de waterregeling te beheersen. Het bestond uit twee houten sluisdeuren waarvan de gleuven van de muurbevestiging nog in het metselwerk zichtbaar is.
In 1823-24 staat dit sas niet meer bij de verhuurde sluizen vermeld omwille van het niet meer tot nut zijn voor de waterregeling. Het werd wel nog onderhouden. De waterstand van het kanaal kon niet hoger meer gebracht worden dan in de kom van Gent waardoor de deuren van de sluis open bleven staan. Tot grote tevredenheid van de schippers. Die sluisdeuren vedwenen in 1823.
Ignatius Balthazar Malfaison (1710-1786-zie Franse Vaart) was de lokale sasmeester. Als architect was hij in 1756 aangesteld als directeur van de waterwerken in Vlaanderen.
Aan de Coupure was hij de bouwmeester van het Entrepot en ook van het Centraal Correctiehuis. Over dit kanaal verhuurde hij alle draaibruggen.
De groene St.-Agnethebrug, een wipbrug genoemd naar het klooster aan de Lindelei waarvan reeds sprake in 1462 (afgebroken in 1826 voor de Nijverheidsschool), is ook gekend als de Entrepotbrug refererend naar het stapelhuis hier in de buurt.
Dat Keizerlijk Entrepot is opgericht in 1779-1780 aangezien het Pakhuis op de Korenmarkt als stapelplaats voor verzonden koopwaar te klein was geworden. Er was een loskraan aanwezig, de “wippe”, waarnaar de Wippestraat (nu Maurits de Weertstraat) verwees. Ook werkten er kraankinders of wijnschroeders en stukwerkers.
Hospitaalbrug
In juni 2004 liet het stadsbestuur de Hospitaalbrug, vlak voor de Bijloke, afsluiten. Dat gebeurde om veiligheidsredenen. Door roest waren de metalen liggers van de brug aangetast. Het was te gevaarlijk om nog autoverkeer toe te laten over de houten brug. Enkel voetgangers en fietsers mochten de verbinding tussen Coupure Links en Rechts nog gebruiken.
Twee jaar lang sloot hekwerk de Hospitaalbrug af en moest het verkeer omrijden via de Rozemarijnbrug. De herstelling liet lang op zich wachten omdat bij de eerste twee aanbestedingsprocedures geen kandidaten gevonden werden om een nieuwe brug te bouwen. Pas enkele weken geleden werd de oude Hospitaalbrug weggehaald en naar een schroothandelaar gebracht. Ondertussen werden de brugpijlers onder handen genomen om er het nieuwe brugdek op te laten rusten.
Gistermiddag arriveerde de nieuwe brug per schip aan de Coupure. ,,Dat is behoorlijk uitzonderlijk'', zegt schepen Geert Versnick. ,,Er zijn niet zoveel bruggen die eigendom zijn van de stad. Bovendien worden nieuwe brugdelen meestal over land vervoerd. Deze komt van het Mercatordok in de Gentse haven. De nieuwe Hospitaalbrug is het werk van aannemer Depret.''
In tegenstelling tot het vorige exemplaar gaat het deze keer om een betonnen brug. Het brugdek is licht gebogen, zodat de afstand tussen het wateroppervlak en de onderkant van de brug groter zal zijn dan vroeger. Dat moet het centrum van Gent beter bereikbaar maken voor grotere boten. De nieuwe Hospitaalbrug krijgt leuningen in inox.
Vandaag vaart het schip dat nu nog aan het begin van de Coupure ligt, naar de plaats van de Hospitaalbrug. Daarvoor gaat heel uitzonderlijk de Sint-Agnetebrug nog eens open. Twee kranen leggen het brugdek daarna op zijn plaats.
De afwerking van de brug en de aanleg van een verkeersplateau tussen de Hospitaalbrug en de Iepenstraat zal nog tot half september duren. Daarna kunnen auto's voor het eerst in meer dan twee jaar terug over de Hospitaalbrug. Het hele project zal 314.000 euro kosten.
Theresianenbrug of Ekkergemse voetgangersbrug (vroeger Rasphuisbrug)
Deze brug, ook wel Ekkergem voetbrug genoemd, ligt tussen de Rozemarijntjesbrug en de Contributiebrug in het verlengde van de stadsgelegen Theresianenstraat.
Aanleiding tot de aanleg van een bruggetje hier over de Coupure was Ekkergemkerk. Via het Engelandgat gingen de mensen uit de omgeving van de Hoogstraat “ten Trappen” (Rasphuisstraat) naar de kerk. Een houten bruggetje zorgde voor de verbinding tussen beide oevers na het graven van de Coupure.
In 1781 lag hier de draaibare Rasphuisbrug aan het Rasphuisgevang. De naam is ontleend aan het werk dat de gevangenen er verrichtten nl. het raspen van hout nuttig als grondstof voor de verfindustrie.
Voor de som van 268.67 € (10.838 fr) werd ze vernieuwd in 1808. Vervolgens kwam er in 1881 een metalen draaibrug met eikenhouten vloer te liggen.
Bij de Duitse inval in mei 1940 is de brug vernield geweest. Een steile noodbrug bracht soelaas voor zowel de bewoners als voor de scheepvaart. Het einde van de oorlog betekende ook het einde van de Rasphuisnoodbrug.
Immers door de rechttrekking van de Coupure diende deze noodbrug te verdwijnen en pas in 1955 zou de Ekkergem voetgangersbrug geconstrueerd worden. Of liever de Theresianenbrug, want zo luidt officieel haar naam.
Contributiebrug
In 1796 werd er gesproken over de Akkerbrug die toen in hout was opgetrokken. De naam veranderde in 1831 in de “brug van de Nieuwe Wandeling”.
In de 17e eeuw was iedereen verplicht een bijzondere taks te betalen aan het begin van de Brugse Vaart alwaar de Contributiepoort was gevestigd.
De poort verdween reeds in 1782 doch in 1880 kreeg de brug haar huidige naam toegewezen die herinnert aan die tijd nl. de Contributiebrug.Toen de Duitsers ons land binnenvielen in mei 1940 werden alle bruggen opgeblazen.
Dus ook de Contributiebrug die dateerde van het jaar 1877 en uit ijzer was vervaardigd. Vanaf die datum van plaatsing eindigde de Coupure aan de brug en kreeg zij verder respectievelijk de namen Waldamkaai en aan de overzijde het Hembyze Bolwerk mee.
Om een overbrugging mogelijk te maken droegen nadien verschillende binnenschepen 2 noodbruggen die tot 1948 dienst deden. Voor doorvaart was het nodig de bruggen telkens te verplaatsen.Wat voor veel verkeershinder zorgde. Uiteindelijk maakten zij plaats voor de 2 nood-wipbruggen die de Visserij overspanden tijdens de oorlogsjaren.
In het dagblad Vooruit van 13 januari 1948 stond te lezen dat deze oplossing slechts tijdelijk was en een nieuwe vaste brug voorzien is na het uitgraven van de Ringvaart om de brughoogte aan te passen.
Op 6 mei 1986 werd de nieuwe brug opengesteld voor het verkeer. In tegenstelling tot de vorige ligt de brug nu in het verlengde van de Nieuwe Wandeling schuin over de Coupure.
Driegatenbrug
