Nieuwpoort
De naam herinnert aan de vorming van een nieuwe poort- of stadswijk in het moerassige gebied tussen Sint-Jacobs en de Waterwijk. Tussen 1892-1894 werd dit kwartier gesaneerd, de Sint-Jansvest gedempt en nieuwe straten als Nieuwpoort, Volmolenstraat en Sint-Jansdreef getrokken waarbij de rechter straatkant van Nieuwpoort aangelegd werd op de gedempte vest.
Heden nog zeer homogeen behouden straattracé met bebouwing uit het laatste kwart van de 19de eeuw, van overwegend bepleisterde en beschilderde breedhuizen meestal van het enkelhuistype. Dominerend in het straatbeeld zijn wel de sobere gebouwen van de brouwerij Excelsior op de hoek van de Ijkmeesterstraat.
Het Nieuwpoortje strekte zich uit tussen de Kalvermarkt en de Steendam.
Het betekent zoveel als “Nieuwe stad” en refereert naar de vorming van een nieuwe poort- of stadswijk die zich in de omgeving van deze straat ontwikkelde.
Geschreven bronnen gaan terug tot 1360 waar het wordt omschreven als “in de Nieupoort”. Rond 1362 is er sprake van “in de Niewepoort”.
Dit moerassig gebied was door de vele grachten, waarin de bewoners ook nog hun afval achterlieten, ongezond om te vertoeven en de woonomstandigheden waren ergerlijk. Bijgevolg bevolkten waterratten de vele waterloopjes, met mogelijks gevaar voor het overdragen van ziektekiemen en belangrijker, de pestbacil die door rattenvlooien worden overgedragen en sinds de 19e eeuw niet meer was voorgekomen in onze contreien. Mensen liepen besmettingen op ten gevolge van het drinken en het eten van voedsel, gecontamineerd door fecaal besmet water (verontreinigd door menselijke uitwerpselen).
Door de bevolkingstoename en het lozen van afvalwater door de oprukkende industrie gepaard met weinig of geen stromend water in de grachten maakte de situatie er niet beter op. In 1832 werd dan ook een eerste geval van cholera vastgesteld. De bevolking nam hun toevlucht tot het aanroepen van de pestheiligen en het Onze Lieve Vrouwe. Muurkapelletjes, zoals op de hoek van de St.-Jansdreef en het Oliestraatje, herinneren ons aan die vreselijke tijden. Uiteindelijk vertrokken vele mensen weg uit deze vervuilde omgeving en kwam er veel leegstand en verkommering.
De sinds 1838 in Gent gevestigde vlasspinnerij La Lys S.A. kende in de tweede helft van de 19de eeuw een enorme expansie. Vandaar dat La Lys op 8 maart 1895 een bouwaanvraag indiende voor een pakhuis voor vlas.
Of Brouwerij Excelsior, na het verdwijnen van de vlasspinnerij, het gebouw meteen overnam is niet meteen te achterhalen. In elk geval gebruikte ook de brouwerij het lange tijd als pakhuis. Halfweg de jaren 1980 kreeg het gebouw gaandeweg een culturele bestemming. Eigenaar Trefpunt v.z.w. kocht het aan als uitwijkmogelijkheid voor de Gentse Feesten maar droeg het al vlug over aan Nieuwpoorttheater v.z.w. die er een autonome werking als Kunstcentrum ontplooide.
Bij het verzamelen van foto’s en documentatiemateriaal heb ik onder andere gebruik gemaakt van beeldmateriaal uit de collectie van archief Gent. Via onderstaande link kom je op hun uitgebreide site:
Voor de beschrijving van huizen en straten verwijs ik naar
https://beeldbank.onroerenderfgoed.be/images?text=gent
