Het Moorken. Sakala

Het Citadelpark staat vol met kunstmatige rotsen, maar op één ervan, aan de vijver met de vergane zonnebloemen, zit een zwart manneke.

Het gedenkteken “Het Moorken” stond oorspronkelijke op een voorlopige plaats tussen de grote vijver en de normaalschool. Op 17 februari 1902 werd het daar weggenomen en geplaatst op de top van de rots aan de kleine vijver in plaats van de duiventil. Aan de voet van het oorspronkelijke monument lagen verscheidene bronzen voorwerpen: o.a. een schild met 2 speren, een landkaart en 2 kruiken. Deze werden weinige tijd later reeds gestolen.

We zien ook nog het oorspronkelijke bronzen medaillon met lauwerkrans en linten en de hoofden van de gebroeders Vandevelde. Op de rots eronder staan hun naam, de plaats en het jaar van overlijden vermeld (Jos.Ganguila 1882- Liev. Leopoldville 1888- Vandevelde). Heel bovenaan is het beeld van de zingende jonge man, Sakala, geplaatst, in brons gegoten door K. Steyaert uit Gent. De jongen bezingt de bevrijding van Kongo en begeleidt zich daarbij op een inlands instrument, een marimba, d.i. een ideofoon die de vorm heeft van een houten kistje met metalen toetsen.

Eigenlijk is dit het Gebroeders Van de Velde-monument. Jozef & Lieven Van de Velde uit Gent hebben beide een rol gespeeld in de kolonisatie van Congo.

Ze hebben er onderhandelingen gevoerd met de opperhoofden, wegen laten aanleggen en ziekenhuizen laten bouwen. Jozef stierf er echter aan galkoorts.

Zijn broer Lieven bleef van Congo houden en bracht bij één van zijn ‘vakanties’ in Gent een jongen mee. Sakala was de naam en hij leerde blijkbaar razendsnel de taal en de gewoonten van onze Westerse wereld aan.

Enkele jaren later neemt Lieven de jongen terug mee en bezorgt hem terug aan zijn ouders. Maar nauwelijks een jaar later sterft ook Lieven in Leopoldstad. 

Onmiddellijk na de dood van de oudste broer werd een comité gesticht voor het oprichten van een gedenkteken. Het initiatief ging uit van de “Bond van gewezen onderofficieren van het Belgisch leger”. Het monument was enkele maanden later klaar en op 22 juli 1888 werd het memoriaal plechtig overgedragen aan het stadsbestuur. Een lid van het comité hield de gelegenheidstoespraak en bejubelde  “de grootse en edele taak van de Belgen in Kongo” en het beschavingswerk.

De gebroers Vandevelde woonden aan Kort Onderbergen die in 1889 werd herdoopt in Gebroeders Vandeveldestraat en in 1905 verlengd tot aan de Annonciadenstraat. De gebroers Vandevelde maakten deel uit van de eerste pioniers die in Kongo hun leven lieten. Jozef Vandevelde (1855-1882)  vertrok in 1882 met een expeditie naar Kongo, maar overleed er enkele maanden later aan galkoorts. Het is zijn broer Lieven Vandevelde (1850-1888), luitenant van de artillerie, die in 1884 Sakala (°1874), de zoon van een inlandse vorst, mee naar Gent bracht als een levend bewijs van zijn succesvolle ontdekkingsexploten.

Sakala mocht in Gent naar de Middelbare School waar men zich erover verbaasde hoe snel hij zich “civiliseerde”. In 1887 keerde Lieven terug naar Kongo en nam Sakala terug mee. Lieven overleed er aan koorts op 7 februari  1888. Sakala werd er aan zijn lot overgelaten. Smeekbrieven aan het Gentse front mochten niet baten. Sakala was hier niet meer welkom. “Il finit tristement” luidde het droge commentaar in sommige kranten. Er bestaan opvallend veel mooie portretten van de jonge Sakala, waaronder een foto van Edmond Sacré en een schilderij van Gustave Vanaise van 1886 aanwezig in het stedelijk museum te Leuven.