Rondgang in de haven
Voordat je in de eigenlijke haven komt heb je een complex aan de Dampoort die eigenlijk stuk verbinding waarmaakte tussen de Gentse binnenwateren en de eigenlijke haven. Die bestond uit
Napoleon de Pauwvertakking met de
Napoleon de Pauwbrug
Draaikom met de
Oktrooibrug
Dampoortbrug.
Draaikom of Zwaaikom aan de Dampoort
Dit is een ronde plaats die verbinding maakt tussen het Achterdok en de Napoleon de Pauwsluis. Deze laatste verbond de haven met de Portus Ganda. Het is samen met het Achterdok en het Handelsdok in 1829 de eerste aanzet geweest tot de huidige haven van gent.
Is eigenlijk het begin van de Gentse oude haven Het was de plek waar schepen konden draaien of door de Napoleon de Pauwvertakking Gent op de binnenwateren konden bereiken.
Het ligt midden op het knooppunt van de Dampoort en heeft nu nog slechts de functie om nu en dan een plezierboot de doorgang te verlenen.
Vanuit de Zwaaikom geeft de Dampoortbrug toegang tot het Achterdok. De Napoleon de Pauwbrug geeft toegang tot de Napoleon de Pauwvertakking.
Dampoortbrug
De Dampoortbrug is een liggerbrug over het Achterdok, Ze werd gebouwd in 1952 en bestaat uit een overspanning van 26 meter en is 19 meter breed.
De Dampoort uit 1577 verdween in 1820 voor de aanleg van het Achterdok. De brug werd in de loop der tijden meermaal vervangen door de dringende vraag naar modernisering vn het haven- en stadstransport.
Geschiedkundige J.J. Steyaert omschreef het als een stenen brugje over een klein kanaal (Sassevaart) alwaar tot in 1828 de Dampoort stond. Die poort uit 1577 die in 1781 werd afgebroken om opnieuw te worden opgebouwd verdween uiteindelijk in 1820 voor de aanleg van het Handelsdok. Dit dok werd uitgegraven tussen 1827 en 1829 om de verbinding te verzorgen met het Kanaal Gent-Terneuzen.
In 1829 begon de bouw van een nieuwe Dampoort bestaande uit 2 achthoekige gebouwen met een doorgang van 16m dat door 4 ijzeren hekkens kon gesloten worden. Bij het ontwerp van de dubbele draaibrug in 1828 was het plan zo opgemaakt dat het straatdeel van Gent weg recht naar de Antwerpsesteenweg zou leiden. Vervolgens kwam een nieuwe draaibrug tot stand in juli 1844 met een lengte van 19.65m en een breedte van 3.65m. De constructie van deze brug had reeds in augustus 1843 aanvang genomen en heeft in totaal 217.65 euro (8780 fr.) gekost.
Een stalen draaibrug met twee rijvakken verving in 1866 de oude uitgediende Dampoortbrug. Met een totale breedte van 6.8m waarvan 5m voor de rijbaan was deze overspanning meer geschikt voor het toenemende verkeer. Toen op 20 maart 1909 de beslissing werd genomen het maximaal toegelaten gewicht te beperken tot 1500 kg, zou het nog tot mei 1912 duren vooraleer de werken zouden beginnen voor een geheel nieuw type brug waarvan er reeds 3 waren geconstrueerd.
Een artikel in de “Gazette van Gent” dd. 25 mei 1912 vermeldt dat tijdens de werken de volledige omgeving van de Dampoortbrug was afgesloten voor het verkeer. “De voertuigen dienen nu langs de De Pauwbrug om te rijden. Voetgangers moeten over een brugje van ternauwerdood 1 m breed bezijdens de Staatspoorwegbrug aangebracht.Wat op uren van het aanvangen- en uitscheiden van de handels- en nijverheidsgestichten voor enorme verwarring zorgt.Voorzeker zullen wij niet overdrijven, zo wij het over de brug gaan van personen op, minstens genomen, zo’n 25.000 tot 30.000 eenheden daags nemen.
En de fietsers willen dan ook nog hun kunsten vertonen door over het smalle voetgangersbrugje te rijden. De politie kan daar niks aan doen daar het brugje aan de Staat behoort, evenals de spoorwegbrug, dienend voor verbinding daar te stellen voor de koopwarentreins van den Dok met Gent-Oost (Oefeningsplein). Een brug, waarover het verkeer voor voetgangeres sterk verboden is”.
Deze nieuwe opgaande brug, in zijn geheel bestaande uit ijzer, kan in zijn volle lengte naar omhoog worden geheven om schepen doorgang te laten vinden. Aan de vier hoeken bevinden zich torentjes met een tegengewicht van 37.500 kg elk om de overbrugging van 150.000 kg op te tillen. Met een druk op de knop wordt onder invloed van water de tegengewichten in beweging gebracht voldoende om de brug te openen. Pas in maart 1913 waren de werken voltooid, net voor de opening van de wereldexpositie. Nadien is er nog een verhoogde voetgangersbrug bijgekomen met een een breedte van 2.8 m.
Plannen voor een vernieuwde ophaalbrug verrezen in 1932 doch zou het wachten zijn tot 1937 voor de realisatie. Hierbij kwam het brugvlak 1 m hoger te liggen en werd de brugdikte herleid tot zo’n 80 cm ipv 1.45 m. De hoogte van de vaargeul kwam zo op 4.5 m tot 6.5 m in geheven stand. Ter versteviging van de brugpijlers zijn toen 72 betonpalen van elk 2500 kg de bodem ingedreven.
De officiële opening vond plaats op 9 mei 1938 nadat de Dampoortbrug reeds enkele maanden in gebruik was genomen maar ook nadat daarvoor 6 maanden geen verkeer over de brug mocht. Toen was het drie dagen braderij en feest voor de handelaren van de Dampoortstraat en omgeving. Alle inspanningen ten spijt werd de brug tot ontploffing gebracht bij aanvang van de tweede wereldoorlog in 1940. Het Duitse leger heeft toen een houten noodbrug aangelegd.
Een nieuwe vaste brug in gewapend beton is op 27 oktober 1952 opengesteld voor het verkeer. Voor de constructie van deze boogbrug was een ophoging van de omliggende straten noodzakelijk. Het was een realisatie van de firma Riset en Van Hauwert die de klus klaarde voor de prijs van 5.320.653 fr. (131.895,56 €).
Oktrooibrug
De Oktrooibrug is een liggerbrug over de Napoleon de Pauwvertakking in de stad Gent. De brug werd gebouwd in 1999. De brug maakt samen met de Dampoortbrug deel uit van de grote rotonde in de R40 bij het station Gent-Dampoort. De doorvaarthoogte bedraagt 4,50 m.[1] De Oktrooibrug is eigendom van het Agentschap Wegen en Verkeer van de Vlaamse overheid.
Napoleon de Pauwvertakking
De Napoleon de Pauwvertakking is een kort kanaal in de stad Gent, die de Visserij en de Leie via een zwaaikom met het Achterdok verbindt. Het kanaal werd in 1827-1829 aangelegd, deels op de toenmalige noordelijke omwalling van het voormalige Spanjaardenkasteel, dat zich op de site van de Sint-Baafsabdij bevond. In 1884 werd de Kasteelsluis aangelegd in het korte kanaal. Deze sluis is thans niet meer in gebruik.
Wordt in de volksmond het Pauwvaardeken genoemd
Napoleon de pauwbrug
Twee oude ophaalbruggen over de Napoleon de Pauwvertakking zijn reeds lang verdwenen en vervangen door vaste liggerbruggen, de Napoleon de Pauwbrug en de Oktrooibrug. Het kanaal werd genoemd naar Napoleon-Lievin de Pauw, schepen van openbare werken van de stad Gent en uitvinder van het ophaalsysteem voor de Napoleon de Pauwbrug. Andere benamingen voor het kanaal zijn het De Pauwkanaal en het De Pauwvaardeken.
De Napoleon de Pauwbrug ligt over de Napoleon de Pauwvertakking of in de Gentse volksmond het Pauwvaardeken, de doorsteek van de Leie aan de Portus Ganda richting de zwaaikom/Achterdok (Kanaal Gent-Terneuzen) aan de Dampoort. Ze maakt de doorgang mogelijk van de Jan van Gentstraat halverwege Hagelandkaai naar de St.-Machariusstraat aan de Schoolkaai. De brug werd gebouwd in 1976, bestaat uit één overspanning van 11,8 m lang en is 8,7 m breed. Op de brug geldt een gewichtsbeperking van 3,5 ton. De brug is eigendom van Waterwegen en Zeekanaal, afdeling Bovenschelde
De brug werd genoemd naar Napoleon-Lievin de Pauw, schepen van openbare werken van de stad Gent en ontwerper van het draaisysteem voor de brug.
Na het graven van de Napoleon de Pauwvertakking zorgde in 1828 een houten brugje voor de verbinding van beide oevers. Zondag 16 mei 1852 was er de plechtige opening van een nieuwe brug, een metalen constructie naar een ontwerp van schepen Napoleon De Pauw die zijn naam zowel aan het kanaaltje als aan de brug verleende.
Na de eeuwwisseling was de brug enkel nog toelaatbaar voor voertuigen met vering met een gewicht onder de 3000 kg. De vervanging van de brug was dringend en liet toe het kanaal te verbreden waardoor de funderingen van het in 1540 tot stand gekomen Spanjaardenkasteel, meer bepaald het St.-Jacobsbastion, kwamen bloot te liggen.
ver een lengte van het Portus Ganda tot aan de St.-Machariusstraat was het nodig dynamiet te gebruiken voor de verwijdering van de grondvesten. Pas halverwege 1908 was de afwerking aan en rondom de brug voltooid.
De inval van het Duitse leger in mei 1940 was aanleiding tot het vernielen van deze Napoleon de Pauwbrug. Al vlug deed een houten noodbrug dienst als overgang. De huidige brug dateert uit 1976 en bestaat uit één overspanning van 11.8m waarop het wegdek werd aangelegd. De breedte bedraagt zo’n 8.7m waarbij het maximale gewicht 3.5 ton bedraagt.