AZ Jan Palfijn
De geschiedenis van het AZ Jan Palfijn Gent AV ligt honderden jaren terug in de tijd. Het is een verhaal van bezorgdheid om de armere klassen, van een machtsstrijd tussen de geestelijke en burgerlijke macht, van een sociaal engagement van diverse artsen en een fusie met een vooraanstaand privéziekenhuis. Een stukje geschiedenis dat begint in de 13de eeuw...
In 1228 werd op de Bijlokemeersen in Gent een hospitaal opgericht. De stichters, de Gentse patriciërsfamilie Uutenhove, wilden op die manier de zieken uit de volksklasse en de minder gegoeden verzorgen. Het verzorgen van de patiënten werd toevertrouwd aan de Cisterciënserzusters die deze taak gedurende honderden jaren op zich namen.
Het ziekenhuis kende een toevloed van patiënten en in de jaren 1251-55 werd een grote ziekenzaal gebouwd met 40 bedden. Veelal werden meerdere zieken samen in één bed gelegd. Om de constructie van het immense dak van de ziekenzaal te bouwen, werd in de Ardennen een volledig bos gerooid. In 1511 kwam er een tweede ziekenzaal bij, die tot in 1976 in gebruik bleef.
Met de Franse overheersing vanaf 1795 kwam er een einde aan de invloedrijke positie van de geestelijken. De kloosterzusters in het hospitaal werden vervangen door onervaren lekenpersoneel. De kwaliteit van de verzorging ging echter zienderogen achteruit. Uiteindelijk riep de ‘Préfet’ de zusters terug. Ze mochten blijven instaan voor de verzorging van de zieken en het dagelijks beheer. Maar de algemene leiding en de eigendommen van het ziekenhuis werden ondergebracht bij de Burelen van Liefdadigheid. Samen met de Burgerlijke Godshuizen werden de Burelen door de Franse machtshebber officieel belast met de armenzorg. Beide instellingen werden later samengevoegd tot de Commissies van Openbare Onderstand, de voorloper van het OCMW.
Toen de Universiteit Gent in 1817 haar deuren opende, kreeg de faculteit Geneeskunde een plaats op de Bijlokesite. Zo speelde het hospitaal een belangrijke rol in de opleiding van geneesheren. Anders dan hun collega’s die in hun beschermde burgerlijke biotoop blijven, komen hoogleraren en studenten van de faculteit Geneeskunde nu dagelijks in contact met de meest schrijnende toestanden van de Gentse textielarbeiders. Verschillende artsen zullen zich via gratis ziekenzorg en via hun onderzoek inzetten voor de lotsverbetering van de Gentse zieken. De opleiding Geneeskunde bleef op de Bijloke tot in de jaren zestig. Nadien verhuisden de professoren en hun studenten naar het nieuwe Universitair Ziekenhuis Gent.
In 1982 verhuisde het hospitaal De Bijloke van haar middeleeuwse en verouderde gebouwen naar een nieuw gebouw op de Henri Dunantlaan. Aan het nieuwe ziekenhuis werd zes jaar gewerkt. Ook op deze nieuwe locatie bleef de naam ‘De Bijloke’ behouden.
Op de Bijlokesite zelf werd het Muziekcentrum De Bijloke Gent geopend. En ook de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (KASK), het Koninklijk Conservatorium en het stadsmuseum STAM kregen er in de loop der jaren hun plaats.
Het ‘Institut Moderne pour Malades’ werd in 1907 opgericht door een groep invloedrijke, vrijzinnige Gentenaars. Het beginkapitaal werd samengebracht door 49 coöperanten, waaronder Polydore Dhont, de toenmalige directeur van het Burgerlijk Hospitaal De Bijloke. Men wou zich met dit nieuwe ziekenhuis aan de Koningin Fabiolalaan ideologisch loskoppelen van de geestelijken die toen de ziekenhuizen beheerden. In de volksmond kreeg het ziekenhuis al snel het etiket van ‘rijkenziekenhuis‘ opgeplakt.
Van bij het begin had het kleine ziekenhuis voornamelijk chirurgische activiteiten en onder andere een Kraamafdeling. Kort na de oorlog werd er ook een polikliniek opgestart.
Door de nieuwe normen van de overheid, was het Institut Moderne te klein geworden om als zelfstandig ziekenhuis te blijven bestaan. Hierdoor werd er gezocht naar een geschikte fusiepartner. In 1998 ontstond een fusie met De Bijloke. De beide sites kregen toen de naam Jan Palfijn. Officieel heette het ziekenhuis Algemeen Ziekenhuis Jan Palfijn Gent Autonome Verzorginsinstelling of het AZ Jan Palfijn Gent AV. Door de oprichting van een Autonome Verzorginsinstelling werd ook de historische band met het OCMW afgezwakt.
In 1982 verhuisde het hospitaal De Bijloke van haar middeleeuwse en verouderde gebouwen naar een nieuw gebouw op de Henri Dunantlaan. In 1998 fuseerde dit Ziekenhuis met het institut Moderne en kreeg toen de naam AZ Jan Palfijn Gent AV. Tussen 2012 en 2014 werd de site van het AZ Jan Palfijn Gent grondig vernieuwd. De volgende reeks ggeft afwisselend beel van AZ Palfijn met oude situatie Bijloke. Meer info op https://www.gent-geprent.com/bijzondere-gebouwen/gebouwen-b/bijloke
Tussen 2012 en 2014 werd de site Watersportlaan van het AZ Jan Palfijn Gent grondig vernieuwd. Zowel aan de binnen- als de buitenzijde kreeg het gebouw uit begin jaren '80 een grondige facelift. Het resultaat is een modern, hedendaags en performant uitgerust ziekenhuis waar alle disciplines uit de algemene medische zorg onder één dak aanwezig zijn. De site aan de Fabiolalaan werd gesloten. Lees hier meer.
Geneesheer Jan Palfijn
Het ziekenhuis ontleent zijn naam aan Belgische geneesheer Jan Palfijn. Op 28 november 1650 werd Jan Palfijn in Kortrijk geboren. Hij moest zijn geboortestad ontvluchten nadat hij betrapt werd bij het opgraven van skeletten die hij gebruikte om zijn kennis in de heelkunde te verruimen. Op deze manier kwam hij op zijn 22ste in Gent terecht.
Jan Palfijn staat vooral bekend om de verlostang die hij ontwierp. Hij was niet de uitvinder, maar hij gaf als eerste het gebruik ervan vrij (dit in tegenstelling tot zijn twee voorgangers die dit niet deden uit winstbejag). Zo demonstreerde hij zijn ‘ijzeren handen’ (zoals zijn tang werd genoemd) aan de Académie royale des Sciences in Parijs en schonk exemplaren weg aan wie erom vroeg.
In 1695 ging hij als weduwnaar terug naar Gent, waar hij het poorterschap verkreeg en ‘geadmitteerd’ werd als ‘meester in de chirurgie en de barbarie’. Hier begon hij ook aan de redactie van zijn leerboeken.
Jan Palfijn stierf op tachtigjarige leeftijd in Gent, waar hij meer dan de helft van zijn leven woonde.
Bij het verzamelen van foto’s en documentatiemateriaal heb ik onder andere gebruik gemaakt van beeldmateriaal uit de collectie van archief Gent. Via onderstaande link kom je op hun uitgebreide site:
Voor de beschrijving van huizen en straten verwijs ik naar
https://beeldbank.onroerenderfgoed.be/images?text=gent
