Citadel
Tekst aan de hand van Arthur Dedecker in Gentblogt
De Franse keizer Napoleon werd definitief verslagen in de slag van Waterloo (1815). Om ons land beter tegen Frankrijk te beschermen wilde de overwinnaar van Waterloo, de hertog van Wellington, de militaire installaties in ons land versterken. In Gent dacht men eerst aan de renovatie van het oude Spanjaardenkasteel.Men besliste uiteindelijk een nieuw fort te realiseren tussen de Heuvelpoort en de Kortrijksepoort. Daar was in 1675 al eens een versterking opgetrokken (het Monterreyfort), die dienst had gedaan tot 1782.
De plannen werden getekend door Carel Frederik en Gev van Pittius. majoor-ingenieur bij de Nederlandse genie. Het resultaat moest zo weinig mogelijk kosten en toch plaats bieden aan 10.000 man. Pittius legde in 1819 een eerste ontwerp voor. Het had de vorm van twee schrijlings op mekaar geplaatste 5-hoekige sterren. Het bevatte in de sterpunten bastions met bomvrije schuilplaatsen die overdekt waren met meters dikke lagen aarde. Hij raamde de aankoop van de 44 ha gronden op150.000 gulden en de bouw op een flinke 3 miljoen. De ontwerper zorgde zelf voor de eerste spadesteek op 27 mei 1822. Vandaar dat jaartal op de Sugg kaart nr. 2 hierboven. Het neoclassicistische poortgebouw dateert eigenlijk van 1826.
De volgende jaren werd er hard gewerkt, dan viel de werf plots stil. De rekening was ondertussen opgelopen tot 7 miljoen gulden. In de lente van 1828 ging men opnieuw aan de slag, tot het werk door de Belgische Revolutie van 1830 onderbroken werd. De Belgische regering liet het fort naderhand afwerken.
Vanaf 1867, dus na de afschaffen van de octrooiheffingen (inkomrechten op al de verbruikswaren die in de stad werden ingevoerd) in 1860, begon het Gentse stadsbestuur aan te dringen op de afschaffing van de militaire vesting. De stad was op zoek naar nieuwe bouwgronden buiten de oude stadswallen. Gent kon uiteindelijk het hele terrein aankopen voor 1 miljoen frank.
Toen begon de discussie over wat men met de gronden zou aanvangen. De grote helft (28 ha) werd park, de kleine helft (26 ha) verkaveld. Dat gebeurde onder meer op een strook van 100 m breed aan de kant van de Kortrijksesteenweg. De straten kregen namen van helden uit de “beroerlijke tijden” van de 16de eeuw, toen de protestanten onder leiding van Willem van Oranje in opstand kwamen tegen het Spaanse bewind (Filips van Marnix, Willem van Nassau, Lamoraal van Egmont, Hendrik van Brederode).
Gent had beloofd de centrale gebouwen te behouden tot het een nieuwe kazerne gebouwd had. Tegen het einde van de 19de eeuw bleek de staat bereid de citadel te ontruimen en zelf voor een nieuwe kazerne te zorgen. Dat werd de Leopoldskazerne, in gebruik genomen in 1908. De afbraak van de kazematten kon beginnen. Op deze gronden verrees eerst een hal voor de provinciale tentoonstelling van 1899. Enkele jaren later bouwde men er het Museum voor Schone Kunsten naar een ontwerp van de stadsarchitect Charles Van Rysselberghe, dat ingehuldigd werd in 1904. Met het oog op de organisatie van de wereldtentoonstelling van 1913 bouwde men op de grondvesten van de citadel een Feestpaleis voor o.a. de Floraliën.
De monumentale ingangspoort van de Citadel hierboven, op de recente foto van Jos Tavernier, is een fraai voorbeeld van militaire bouwkunst en is het meest opvallende overblijfsel van de citadel uit de Hollandse tijd. De poort kon in 1913 slechts op het nippertje van afbraak gered worden. In 1968 en 1998 werd ze gerestaureerd. Ze bevindt zich juist voor de recent afgebroken Hal 6 naast het sportpaleis, beter gekend als Het Kuipke.
Aan de voorzijde zien we zuilen met Griekse kapitelen en het fronton is versierd met allerlei oorlogstuig. In het midden daarvan prijkt een schild met de Belgische leeuw. Oorspronkelijk stond daar de Nederlandse leeuw. De Belgische regering vond dat ongepast en liet die vervangen. Boven de boogpoort staat, in gouden letters, “Nemo me impune lacesset”, latijn voor “Niemand zal mij ongestraft aanvallen”. Eronder lezen we, eveneens in het Latijn “Anno XI post proelium ad Waterloo exstructa”, vertaald: “Opgericht in het 11de jaar na de slag bij Waterloo”. Begin dus maar te rekenen.
Link naar Poortgebouw op Bunkergordel
http://www.bunkergordel.be/14.028d%20Restanten%20poortgebouw.html
Bij het verzamelen van foto’s en documentatiemateriaal heb ik onder andere gebruik gemaakt van beeldmateriaal uit de collectie van archief Gent. Via onderstaande link kom je op hun uitgebreide site:
Voor de beschrijving van huizen en straten verwijs ik naar
https://beeldbank.onroerenderfgoed.be/images?text=gent
